ارزيابي نيازهاي آموزش ضمن خدمت معلمان آموزش ابتدايي تركيه

چکيده
اخيرا دولت تركيه پروژه جديدي براي آموزش ابتدايي (باسرمايه بانك جهاني) به منظور اقدامي اساسي براي تركيه جهت راهيابي به جامعه اطلاعاتي را، آغاز نموده است. هدف اين مطالعه عبارتست از تحقيق و جمع آوري اطلاعات مقدماتي در باره مهارت592 معلم آموزش ابتدايي در باره كامپيوتر و نيازهاي آموزشي.
تحليل اطلاعات نشان مي دهدكه معلمان احساس کارآمدی و آمادگي نسبت به كامپيوتر ندارند. در نهايت، اين مطالعه پيشنهاداتي براي برنامه هاي آموزش ضمن خدمت موثر و راهبردهاي تلفيق فناوري براي معلمان، ارائه مي نمايد.

مقدمه:
پيشرفت سريع فناوري، فرصت هاي جديدي براي تمرين آموزشي درمدارس ارائه مي كند. افزايش نيازها و توقعات جوامع از فناوري اطلاعات مستلزم تغييراتي در برنامه درسي مدارس است. مطالعات نشان داده است كه فناوري مورد استفاده و موثر، براي بهبود سيستم آموزشي واجدتواو است(جانسن و ريويز،1996؛ مينز،1994).در سال هاي اخير برنامه اصلي براي توسعه آموزشي بعضي كشورها، شامل انضمام وتلفيق فناوري كامپيوتر در تعليم وتربيت است (پلومپ، اندرسون و كنتوكيانوپلو- پليدوريز، 1996). اين كشورها تصميماتشان را با آوردن كامپيوترها درنظام آموزشي به منظور آماده نمودن بچه ها براي زندگي در جامعه فناورانه شكل مي‌دهند. اما براي اكثر اين كشورها موقعيت جاري كاربرد كامپيوتر در تعليم و تربيت مي تواند فقط به عنوان مرحله مقدماتي از فرايندي كه مي توانست سالهاي زياد دوام يابد، مورد ملاحظه قرار گيرد (پلومپ، اندرسون و كنتوكيانوپلو- پليدوريز، 1996). براي مثال، درآمريكا، سال ها، مدارس تجهيزات فراواني خريداري ‌كردند به اين اميد كه دانش آموزان و معلمان بتوانند ازاين ابزارها براي بهبود فرايند ياددهي- يادگيري خود استفاده نمايند. مدارس دولتي درحال افزايش دسترسي به اين ابزارها از طريق قرار دادن نرم افزار و سخت افزار بيشتر درمدارس، اتصال مدارس به اينترنت و تهيه قابليت هاي ماهواره اي و كابلي هستند( زيهر، 1997؛ زيهر،1998). با وجود اين سرمايه گذاري كلان، معدودي از معلمان واقعا‏‎ فناوري را درتدريس شان بكار مي گيرند (اتا،1995). دليل اصلي شكست تلفيق فناوري درنظام آموزشي ايالت متحده امريكا اين است که گر چه دستيابي فناوري بهبود يافته است،ولي معلمان درتلاش هايشان براي استفاده و تلفيق فناوري دركلاس مورد حمايت كمتري قرار گرفته اند (اتا،1995؛شينگلد و هادلي،1990) .
تصميم آوردن كامپيوترها به مدارس بيشتر به سوالاتي درمورد نوع سخت افزار و نرم افزاري كه بايد درمدارس مورد استفاده قرار گيرد، مي پردازد. آنها همچنين نشان مي دهند برنامه درسي به تلاش هاي مطلوب فناوري در تعليم و تربيت، نيازهاي آموزش ضمن خدمت معلمان، و بعضي اوقات حتي لزوم باز سازي ودرست كردن امكانات فيزيكي مدارس براي اصلاح استفاده از كامپيوتر، مربوط است (كلينز،1990). نظرات متفاوت درمورد مكان فناوري اطلاعات درتعليم و تربيت ممكن است به تاكيدات متفاوتي در اهداف دولت منتهي گردد.

فعاليت هاي تلفيق IT تركيه:
به موازات اقدامات بين المللي در بازسازي آموزش قبل از خدمت معلم براي ساليان جديد، آموزش عالي تركيه برنامه آموزشي جديدي براي معلمان مدارس آموزش و پرورش در سال 1998 طراحی نمود. طبق برنامه درسي جديد، يك واحد درس كامپيوتر، به عنوان واحد اجباري براي همه معلمان قبل از خدمت، به منظور رفع نيازها ، تدريس مي‌گرديد. ‌
درهمان سال، دولت تركيه پروژه فناوري اطلاعات جديدي (با سرمايه بانك جهاني) به منظور اقدامي اساسي براي كشور جهت تحول و ورود به جامعه اطلاعاتي را آغاز نمود.
اهداف اصلي اين پروژه عبارت بودند از:
1. آوردن اتصال اينترنت و كامپيوترها به مدارس ابتدايي
2. آماده نمودن معلمان درمورد استفاده فناوري
3. شروع تلفيق فناوری هاي اطلاعاتي در نظام آموزشي
با توجه به بودجه (11 billion USD) و محدوده (15 هزار مدرسه ابتدايي تركيه)، اين پروژه‌ا بسيار مهم و بزرگ براي تركيه بود.
موفقيت اين پروژه بستگي زيادي به معلماني كه افراد كليدي در وضع برنامه آموزشي مي باشند، دارد. معلمان “موفقيت احتمالي يا عدم موفقيت هر آموزش مقدماتي كامپيوتر” را شكل مي‌دهند(كلينز،1996،ص;22 يلديرم و كراز1999). بنابراين، نوع وكيفيت آموزش معلمان شكلهاي آينده كامپيوترها در آموزش را نشان مي دهد.
در ادبيات مربوطه، تاثير آموزش IT براي معلمان ، ويژگي هاي زير را به دنبال خواهد داشت:
الف) نيازهاي آموزشي فناوري تعليم و تربيتي در ورودي برنامه آموزشي معلم ضميمه مي شود بطوري كه تاثير تلفيق فناوري براي معلمان قبل از خدمت الگو قرار داده مي شود.
ب) آموزش بايد فناوري را به برنامه ريزي درسي ارتباط دهد،
ج) آموزش بايد تمرين عملي را تهيه كند بطوري كه معلمان با آن راحت باشند.
د) نيازهاي آموزشي دقيق و كامل باشند (ديل و ديزدر، 1994).
معلمان بطور طبيعي مشمول كاربرد آموزشي كامپيوتر ها مي شوند و هر نو آوري آموزشي از طريق آنها پالايش می گردد. بنابراين، تصميماتشان بطور مستقيم كاربرد كامپيوتردرمدارس را تحت تاثير قرار مي دهد. معلمان بازيگران اصلي براي تلفيق موفقيت آميز كامپيوترها به نظام آموزشي مي باشند( مك ارتور و مالوف 1991؛ ياجي 1996). همانطور كه هرمعلمي روش خودش را در استفاده ازتخته‌‌ سياه يا هر ابزار ديگر در تدريس دارد، چگونگي استفاده فناوري درآموزش و چگونگي تلفيق فناوري با آموزش نيز از معلمي به معلم ديگر تغيير مي كند. بنابراين، موفقيت يا شكست تلفيق فناوري در آموزش بستگي زيادي به تجربه و نگرش هاي معلمان دارد(يلدريم،2000؛ اندريس،1995؛ مارسينكويكز،1993؛ مورساند،19979؛ استيونس،1980). تلفيق فناوري درنظام آموزشي براي معلمان كار مشكلي است، زيرا نه تنها آنها بايد فناوري هاي جديد را بياموزند، بلكه روشي كه آنها تدريس مي كنند نيز تغيير مي يابد. با اين وجود كمك به معلمان براي يادگيري فناوري شايد مهمترين بخش اصلاحات تعاملي فناوري باشد(اتا، 1995).

هدف مطالعه
متاسفانه درتركيه تحقيق روي عواملي كه اثر استفاده معلمان از فناوري در تدريس شان را نشان دهد، كافي نيست. آگاهي يافتن از مشكلات معلمان وموضوع تلفيق فناوري به تدريس شان، درتصميم گيري بسوي تلفيق موفق فناوري در برنامه آموزشي، كمك نموده و آمادگي معلم و برنامه هاي آموزش ضمن خدمت براي معلمين قرن 21 را هدايت مي‌كند. با اين فرض در ذهن ، هدف اين مطالعه عبارتست از تحقيق و بررسي نگرش هاي فعلي معلمان مدارس ابتدايي در مورد كامپيوترها در مدارس، صلاحيت كامپيوتري شان ونيازهاي آموزشي.

سوالات تحقيق
براي اين مطالعه، ما اطلاعات مربوط را جهت نشان دادن موارد زير جمع آوري و آزمايش نموديم:
1. سطح مهارت و کارآمدی معلمان در استفاده كامپيوترها چيست؟
2. نيازهاي آموزش ضمن خدمت معلمان چيست؟

روش ها و منبع هاي اطلاعات
موضوع:
بررسي عبارت بود از مطالعه592 معلم مدرسه آموزش ابتدايي در 7 استان نماينده 7 منطقه جغرافيايي تركيه براي تعيين اطلاعات جمعيتي آن ها، سطح كاربرد كامپيوتر در آموزش و مديريت، و احساس آن ها درمورد حضوركامپيوتر در تعليم و تربيت .
ابزارها:
مطالعه مقدماتي:
مطالعه كمي مقدماتي براي بررسي مواردي مثل اين که معلمان كامپيوترها را براي تدريس و مديريت (اجرا) چگونه بكار مي برند، متغيرهاي وابسته با كاربردكامپيوتر دركلاس درس چيست، و آيا ارتباطي بين معياراطلاعات جمعيت شناسي (سن، جنس، بالاترين درجه و تعداد سال هاي تدريس) وكاربرد كامپيوتر وجود دارد، انجام گرديد.

تعداد استفاده كامپيوتر:
ازمعلمان خواسته شد، شمار روش هايي را كه از كامپيوترها استفاده مي‌نمايند ؛ گزارش دهند. از معلمان خواسته شد استفاده ‌شان از كامپيوتر را درموارد ذيل ارزيابي و بر آورد نمايند:
تهيه تست/ اطلاعيه، تكاليف منزل، وظايف اجرايي، نمره دادن، آزمون وارزشيابي ،نمايش و شبيه سازي، مشق و تمرين و تدريس خصوصي.

مقياس صلاحيت كامپيوتري:
يك مقياس صلاحيت كامپيوتري1 (CCS) با 9 طبقه ازكاربردهاي معمولي كامپيوتر كه توسط معلمان استفاده شده، طراحي شد. CCS به عنوان اندازه گيري قابل اطمينان صلاحيت ، در نظر گرفته شد .(Cronbach =0/87) ازمعلمان خواسته شد مهارت شان را درموارد ذيل بر آورد نمايند:
پردازشگر Microsoft word يا Word perfect، مديريت اطلاعات مثل Access ، گسترده برگ ها مثل Excle ، نرم افزار ارائه مثل PowerPoint ، امکانات ارتباطات از راه دور (Cu-see me, e-mail)، جست و جوگر وب (Netscape, Explorer)، تعليم و تربيت (نرم افزار خاص رشته)، نشر روميزی (Photoshop) و سيستم هاي عامل (Windows). صلاحيت (درهر مورد از 0 (نا آشنا) تا 3 (متخصص) بر آورد گرديد.

يافته ها:
نمايه توصيفي:
داده ها از 592 معلم مدرسه آموزش ابتدايي (274 زن، 318 مرد) در 7 استان تركيه جمع آوري شد. شركت كنندگا ن در اين مطالعه عمدتا مرد بودند ( 318=n ، 7/53%) و دامنه سن شان از 22 (حداقل ) تا 62 (حداكثر) بود، و سال تجربه تدريس شان ازكمتر از يك سال تا 40 سال متغير بود . دسترسي آن ها به كامپيوتر در جدول 1 نشان داده مي شود.
جدول 1- دسترسي معلمان به كامپيوتر در منزل و محل كار
درصد فراواني
كامپيوتر در منزل
7/16 99 بله
1/83 492 خير
كامپيوتر در محل كار
7/27 164 بله
9/70 420 خير

تعداد و نوع كاربرد كامپيوتر:
همانطوركه درجدول 2 نشان داده شد، معلمان از كامپيوترها اكثرا براي كاربردهاي مشق و تمرين استفاده نمودند، و كمتر براي ابزارهاي ارتباط از راه دور دركلاس درس. وقتي از آنها سوال شد چگونه آنها از كامپيوترها خارج از كلاس استفاده مي كنند، آنها به مديريت (administrative) و ساير اهداف آموزشي بالاترين رتبه، و به اي- ميل ( (e-mile پايين ترين رتبه را دادند.
جدول 2- انواع كاربرد كامپيوتر
انحراف استاندارد(SD) ميانگين فراواني
كاربرد در كلاس
51/ 17/1 439 بيشترين(تمرين مشق)
22/ 04/1 427 كمترين(ارتباطات از راه دور)
كاربرد خارج از كلاس درس
80/ 30/1 434 بيشترين(مديريت)
33/ 08/1 427 كمترين(اي- ميل)

مهارت كامپيوتري:
معلمان بيشترين مهارت را روي پردازشگرword و كمترين مهارت را روي كاربردهاي اينترنت همانطوركه در جدول 3 نشان داده شده، احساس نمودند.
جدول 3- مهارت معلمان در كاربردهاي كامپيوتر
انواع كاربرد فراواني ميانگين انحراف استاندارد(SD)
Word 555 90/1 02/1
Dbase 478 50/1 88/
Excel 449 62/1 90/
Internet 529 12/1 48/
Instructional Software 535 26/1 65/
Presentation Software 525 25/1 63/
Operating System 536 35/1 71/
Maintenance 532 16/1 50/

آموزش قبلي:
وقتي از معلمان سوال شد آيا آنها آموزش قبلي درموردكامپيوترها ديده اند، 9/65% از آنها گزارش نمودند كه آموزش قبلي داشته اند. (جدول 4 را نگاه كنيد).
جدول 4- آموزش قبلي
درصد فراواني آموزش قبلي
1/32 181 بله
9/65 350 خير
0/100 531 جمع

بحث و پيشنهادها:
هدف اين مطالعه عبارت بود از تحقيق و بررسي مهارت كامپيوتري معلمان مدراس آموزش ابتدايي و نيازهاي آموزشي. داده ها از 592 معلم آموزش ابتدايي در 7 استان تركيه جمع آوري شده بود. تحليل اطلاعات نشان داد كه معلمان به خودشان به عنوان كاربران کارآمد نگاه نمی کردند؛ حتي تقريبا 66% از آن هايي كه آموزش و تجربه كامپيوتري قبلي داشتند. يافته مهم ديگر اين مطالعه اين است كه معلمان دسترسي كافي به كامپيوتر درمنزل يا درمدرسه نداشتند. اين يافته دليل اينكه چرا معلمان احساس كاربران بي كفايت داشتند ( با اين که بيش از نيمي آنها كه آموزش قبلي ديده بودند) را توضيح مي دهد. اين نكته بايد مورد توجه قرار گيرد كه كامپيوترها بايد براي معلمان بعد از اينكه آموزش ضمن خدمت در مورد كاربرد كامپيوترها را دريافت نمودند، آماده باشند. بعلاوه، معلمان قادر نخواهند بود مهارت هاي كامپيوترشان را كه طي آموزش ضمن خدمت كسب نمودند، بكار برده و توسعه دهند. چنين مشكلي مانع حركت معلمان از مرحله اول به بعد و تلفيق مهارت هاي IT در تدريس شان مي گردد.
برنامه آموزش ابتدايي (BEP)1 كه وزارت ملي آموزش و پرورش (MONE)2 تركيه در سال 1998 آغاز نموده، بر تجهيز تمام مدارس ابتدايي حداقل به يك آزمايشگاه كامپيوترهدف‌گذاري نموده است. اين فعا ليت، البته دسترسي معلمان به كامپيوترها را افزايش مي دهد. به هر حال، تلفيق كامپيوترها در برنامه آموزشي به بيش از حضور يك آزمايشگاه كامپيوتر در سايت هر مدرسه نياز دارد. بنابراين، BEP همچنين بايد زير ساخت ها و راهبردهاي جديد براي آوردن كامپيوترها در هر كلاس، كتابخانه مدرسه و غذاخوري معلمان فراهم نمايد. براي مثال ، تحليل اطلاعات معلوم نمود كه معلمان كامپيوتر ها را اكثرا براي هدف اجرايي استفاده مي كنند. اين يافته بطور واضح نشان مي دهد كه معلمان به كامپيوترها چون بخش ضروری كلاس يا حرفه تدريس ، نمي دانند. بنابراين برنامه آموزش ضمن خدمت كه وزارت آموزش و پرورش تهيه خواهد نمود، نه فقط بايد بر مهارتهاي كامپيوتري تاكيدکنند؛ بلكه مهمتر اينكه به همان اندازه روي مهارتهاي تلفيق فناوري تاكيد نمايد.
نتايج همچنين نشان دادكه معلمان كمتر در كاربرد اينترنت مهارت دارند. فراتر و با ترديد، اين يك مسئله رقابتي براي BEP است. بايد توجه شود كه اينترنت نه تنها روش دسترسي افراد به اطلاعات را عوض كرده بلكه روش تعليم و يادگيری را نيز تغيير داده است. بنابراين ، وزارت آموزش و پرورش بايد بالاترين اولويت برنامه هاي آموزش ضمن خدمت را به مهارت هاي اينترنتي بدهد و مضافا معلمان بايد هم درمنزل و هم در مدرسه به اينترنت دسترسي داشته باشند. با بررسي سطح در آمد سالانه معلمان درتركيه (تقريبا 3 هزار USD) معلمان قادر به استفاده يا تلفيق مهارت هاي اينترنتي درحرفه شان نخواهند بود مگر اينكه دولت براي آنها دسترسي رايگان به اينترنت يا با حداقل هزينه را فراهم نمايد.
يافته مهم ديگر از اين مطالعه نشان دادكه معلمان سوابق متفاوت دارند (بيش از 40 رشته اصلي متفاوت) و تخصص های گوناگون دارند حتي همه آنها دارای گواهينامه تدريس در موضوع خاصی می باشند. اين چالش عمده ای برای وزارت آموزش و پرورش است که آموزشی مناسب برای همه معلمان با رشته هاي متنوع تدارک ببيند؛ بگونه ای که مناسب اين معلمان با . بنابراين، وزارت آموزش و پرورش بايد در برنامه آموزش ضمن خدمت، آموزشي كه براي مهارتهاي فعلي هر معلم، نيازها و رشته ها طراحي شده باشد، تهيه نمايد.
بالاخره، وزارت آموزش و پرورش بايد تشخيص دهد كه IT درتعليم و تربيت مقوله ای بيش از خريد كامپيوتراست. براي اينكه اين برنامه موفق باشد، وزارتخانه بايد آموزش ضمن خدمت مناسبي را فراهم كند و ازمعلماني كه وضعيت‌شان را متناسب مي‌سازند و نيازهايشان دركلاس را رفع مي كنند، حمايت کند. همچنين وزارتخانه بايد برنامه فناوري كه فوايد آموزشي كامپيوترها را معين می کند و نيز مسيرراهنمای معلمان برای انتقال اين منافع به كلاس را آماده سازد. در اين صورت هم وزارتخانه هم معلمان نقش كامپيوترها براي فراهم نمودن آموزشي بهتر براي بچه ها را تشخيص خواهند داد.

ترجمه: مرجان لرکيان کارشناس ارشد تکنولوژی آموزشی
برگرفته از سایت مدرسه ی فردا